Ասիական բանկի բժշկական ապահովագրության գծով փորձագետ Սամվել Խարազյանի խոսքը «Բարեփոխումների աջակցության հանրային նախաձեռնության» կազմակերպած «Բժշկական ապահովագրության ներդրումը Հայաստանում» թեմայով քննարկման ժամանակ
Եթե չեմ սխալվում, 2002 թվականից սկսած՝ մասնավոր ապահովագրական ընկերությունների կողմից իրականացվում են բժշկական ապահովագրության ծածկույթի ապահովման որոշակի ծրագրեր, այսինքն՝ ներկայացվում են որոշակի փաթեթներ: Բայց մենք հիմնականում ունեցել ենք կորպորատիվ բժշկական ապահովագրություն. կազմակերպությունները, գործատուները իրենց աշխատողների համար որոշակի փաթեթներ են ձեռք բերել, և պետությունը նաև աջակցել է դրան, քանի որ արտոնություններ է սահմանել այդ կազմակերպությունների համար, եթե չեմ սխալվում, 120 000-ից ավելի՝ մինչև 200 000 դրամի չափով աշխատակցին ապահովագրելու դեպքում թույլ էր տալիս, որ կազմակերպությունը դա դիտի որպես ծախս իր հաշվապահական ձևակերպումներում: 2012 թվ.-ից, երևի շատերը կհիշեն, որ սոցիալական փաթեթի համակարգը ներդրվեց և մի տարի անց՝ զինծառայողների, իսկ 2014թվականից բոլոր պետական հիմնարկների ծառայողների համար այդ ծրագիրը հետ վերադարձվեց առողջապահության նախարարությանը, ու այն դարձավ առանձին բյուջետային ծրագիր, սկսեց կառավարվել պետական առողջապահական գործակալության կողմից: Դրա մասին, այն խնդիրների մասին, որոնք առաջացել են, բավարար չափով խոսվել է. փաստորեն հաշվարկների ոչ օպտիմալ տարբերակներով փաթեթի սահմանումը և վճարումը բերեցին նրան, որ ուղղակիորեն այդ ժամանակահատվածում հատուցումների շատ ցածր տոկոսը ապահովվեց: Դրա արդյունքում մոտավորապես 6-7 մլրդ դրամ ուղղակի մնաց մասնավոր ապահովագրական ընկերությունների տնօրինության տակ: Հենց նաև այդ հանգամանքը հաշվի առնելով է, որ կառավարությունը որոշում կայացրեց ու ծրագրի իրականացումը տեղափոխեց առողջապահության նախարարություն: Արդյունքում նախնական հավաքագրված գումարը, որ շուրջ 10 մլրդ էր կազմում, կրճատվեց, մոտ 4 մլրդ դրամ էր արդեն այդ ծրագրի շրջանակներում շահառուների փոխհատուցումը կազմում: Բացի այդ առողջապահության նախարարությունը բարելավեց նաև ծառայությունների շրջանակը: Եթե մինչ այդ դժվարամատչելի և այլ որոշակի հետազոտություններ ընդգրկված չէին, ապա ընդգրկվեցին: Հանվեց հատուցման շեմը. նախկինում գործում էր մինչև 3.8 մլն դրամի հատուցման շեմ, դա վերացվեց, այսինքն՝ հետագայում բոլոր շահառուները փոխհատուցվում էին, ինչքան որ ծառայությունները հասանելի էին և կարող էին իրականացվել: Բայց ցավոք սրտի, 2017 թվականի հոկտեմբերի մեկից այս տեղաշարժը իրականացվեց, այսինքն՝ նորից հետ վերադարձվեց մասնավոր ապահովագրական ընկերություններին, իհարկե որոշակի սահմանափակումներով, բայց միևնույնն է, նորից հատուցման գումարները մնացին մասնավոր ապահովագրական ընկերություններին, ու դեռևս շարունակում են մնալ, ինչը ես՝ որպես փորձագետ և որպես առողջապահության ֆինանսավորման ոլորտի մասնագետ, համարում եմ, որ ներկայիս պետական բյուջեի ցածր ֆինանսավորման պայմաններում շքեղություն է: Այդ ծրագրի կառավաման համար, իմ գնահատմամբ, տարեկան մոտավորապես 700-800 մլն դրամի չափով մնում են մասնավոր ապահովագրական ընկերություններին որպես ադմինիստրատիվ ծախսեր կամ շահույթ: Մենք այդ հարցը չենք ունենալու այն պարագայում, երբ որ դա իրականացվի պետական հիմնադրամի միջոցով: Այսինքն՝ ինչո՞վ է տարբերվում պետական կառավարման մարմնի կողմից իրականացվող ապահովագրումը մասնավորից: Երբ յուրաքանչյուր մարդու հաշվով ամեն ամիս գումարը փոխանցվում է, ու սպառում չի լինում, այդ գումարները մնում են ապահովագրական ընկերություններին: Երբ որ պետական ծրագիր է իրականացվում, գումարը տրամադրվում է միայն այն դեպքում, երբ դրա փաստացի սպառումը կա, ու պետական առողջապահական գործակալությունը որոշակի ժամանակի ընթացքում կարողանում է դիտարկել այդ գումարների սպառման հարաբերակցությունը և ավելացած գումարները տեղաշարժել դեպի այլ գերակա ծրագրեր, որտեղ շատ ավելի պակաս է ֆինանսավորումը, կամ լրացուցիչ ծառայությունների փաթեթներ է սահմանում: Մասնավորի դեպքում այդ խնդիրը չի կարող այդպես լուծվել:
Մի հարցի էլ կցանկանայի անդրադառնալ. նշեմ, որ Ասիական զարգացման բանկի կողմից ոչ միայն ապահովագրության ներդրման հետ կապված բարեփոխումների ծրագիրն է իրականացվում, այլև տեխնիկական աջակցություն է ցուցաբերվում նաև այլ ոլորտներում բարեփոխումների իրականացմանը, այդ թվում և ՛ որակի բարելավման ռազմավարական ծրագրի մշակմանը, և՛ համապատասխան ցուցանիշների մշակմանն ու ներդրմանը, և՛ առողջապահության տեղեկատվական համակարգերի բարելավման և գնահատման ծրագրերի մշակմանը, և՛ աշխատուժի, կադրային ռեսուրսների հետ կապված հարցերին: Այսինքն՝ միայն ապահովագրության ներդրումով չի սահմանափակվում: Իրականում առողջապահության նախարարությունը բարեփոխումների ավելի լայն շրջանակ է վերցրել, որովհետև առանց այդ շրջանակի ընդգրկման հնարավոր չէ հասնել արդյունավետության:
Ես կուզենայի նշել նախարարության կողմից և Ասիական զարգացման բանկի աջակցությամբ ներկայումս բժշկական ծառայությունների իրական ծախսերի գնահատումը, որն ունի նաև ապացուցողական բժշկության կոմպոնենտներ: Արդեն կա մշակված մեթոդաբանություն, որը հաստատվել է նաև ֆինանսների նախարարության կողմից: Մեր բժիշկ փորձագետներն աշխատում են բժշկական ասոցիացիաների հետ և առողջապահության նախարարության խորհրդատուների հետ: Այսինքն՝ մենք փորձում ենք գտնել լավագույն միջինը, որովհետև դա անվերջ հարց է: Ապացուցողական բժշկությունը երբեք չպետք է դիտել ինչ-որ ժամանակահատվածի կտրվածքով, այն դինամիկ զարգացող է, ու այդ նպատակով նախարարությունում ստեղծվել է գների մշակման և հաստատման հանձնաժողով, որը նաև կվերանայի այդ բոլոր գները: Համապատասխան ձևաչափեր կան, որոնք տեղադրված են նախարարության կայքէջում, բուժհիմնարկներին, բժիշկներին հնարավորություն է տրված ձևաչափերը լրացնել և ներկայացնել առողջապահության նախարարության գների հաստատաման հանձնաժողով, առաջարկել վերանայել, նաև կարող են աշխատել մասնագիտական ասոցիացիաների ու խորհրդատուների հետ այդ վերանայումների ընթացքում՝ առաջացող հարցերի վերաբերյալ քննարկումներ կազմակերպելու միջոցով:
Կցանկանայի անդրադառնալ նաև ապահովագրական վճարի ձևավորմանը: Ներկայումս մենք այս ուղղությամբ աշխատանքներ ենք կատարում, այսինքն՝ նախարարության կողմից նախանշվել են ապահովագրության ներդրման մի քանի ուղղություններ, և մի քանի տարբերակներ են մշակվում մեր կողմից: Առաջին փաթեթը գործող հիմնական ծառայությունների փաթեթն է, որը ձևավորված ունենք սոցիալապես անապահով խմբերի համար: Այսինքն՝ նախարարության կողմից խնդիր է առաջադրվել, որ համընդհանուր բազային փաթեթը չպետք է հետընթաց ունենա: Երկրորդ տարբերակը, որը քննարկվում է, այդ ծառայության շրջանակում ընդգրկել է նաև արտահիվանդանոցային դեղորայքի փաթեթ: Գաղտնիք չէ, որ շատ դեպքերում հիվանդանոցային պայմաններում բուժվող հիվանդները իրականում կարող էին նաև ամբուլատոր պայմաններում բուժվել, եթե ապահովվեր որոշակի դեղորայքի փաթեթ կոնկրետ հիվանդության շրջանակներում:
Ռիսկերի գնահատում է արվում, հաշվարկներ կարվեն և որոշումներ կկայացվեն: Մենք լուրջ ակտուարական հաշվարկներ ենք իրականացնելու ցանկացած ծառայության մակարդակով՝ դիմելիության, հաճախելիության, հնարավոր հաճախելության ավելացման վերաբերյալ, որովհետև մենք ունենք այսօր Հայաստանի սոցիալ-տնտեսական պատկերը ներկայացնող բազմաթիվ վիճակագրական տվյալներ: Մենք ունենք մարդկանց որոշակի զանգված, մոտավորապես 71 տոկոս, որոնք որ չեն հաճախում բժշկական հաստատություններ ինչ-ինչ պատճառներով: Նրանցից մոտավորապես 50 տոկոսը ինքնաբուժմամբ են զբաղվում, իսկ մոտավորապես 15-20 տոկոսը նշում են, որ ֆինանսական պատճառներով չեն հաճախում: Ներկայումս սոցիալապես անապահով խմբերի, այսպես ասած, փոխհատուցումը իրականացվում է լրիվ ուրիշ սկզբունքով, և դա դիտարկել որպես ապահովագրություն սխալ կլինի:
Այս ծրագրերի իրականացման շարունակականությունը պետք է ապահովվի, և հենց այդ նպատակով մշակվում է հայեցակարգը: Ենթադրվում է՝ մայիսի վերջին մենք կունենանք որոշակի տարբերակ, որը կարող ենք ներկայացնել կառավարության քննարկմանը, բայց մինչև այդ՝ երբ հստակեցված կլինեն ապահովագրական փաթեթները, դրանց արժեքները, ակնկալվող ապահովագրական վճարի չափը և այլն, անպայման կհրապարակվեն: Ակնկալում ենք, որ հանրությունը ամբողջությամբ կընդգրկվի այդ գործընթացին, նաև իր կարծիքը կներկայացնի: Որից հետո արդեն կլինի բուն օրենքի մշակումը, որը և կապահովի շարունակականությունը:
