Վրացական “Новости-Грузии” տեղեկությունների համաձայն վրաց-ադրբեջանական սահմանով բաժանվող Դավիթ Գարեջայի հայտնի վանքային համալիրի ադրբեջանական մասում գտնվող եկեղեցիների մուտքն ազերի սահմանապահների կողմից փակվել է վրացի հոգևորականների և այցելուների համար… Այդ տեղեկությունը վրացական լրատվական գործակալությանը հաղորդել է արխիմանդրիտ Կիրիոնը (Օնիանին)… Մեկնաբանելով այս տեղեկատվությունը` Ադրբեջանի ԱԳՆ մամլո խոսնակ Լեյլա Աբդուլաևան, զարմացնելով շատերին, հայտարարել է, որ պաշտոնական Բաքուն կողմ է, որ վրաց-ադրբեջանական սահմանի դեմարկացիան շատ արագ ավարտվի… Հետաքրքիր է, թե ինչ կապ ունի սահմանի դելիմիտացիան և դեմարկացիան, որը ինչպես երևում է, արդեն 28 տարի է դեռ շարունակվում է, Դավիթ Գարեջայի վանական համալիրում ծառայող վրացի հոգևորականների և հավատացյալների այցի հետ, որը, ինչպես տեսնում ենք, խոչընդոտվում է պաշտոնական Բաքվի կողմից… Դե ինչ… Պաշտոնական Բաքուն ևս մեկ անգամ Թբիլիսիին ցույց տվեց, թե ինչպես է լուծում երկու երկրների միջև ծագած խնդիրներից մեկը…
Հիշեցնեմ, որ վանական այս համալիրի պատկանելության խնդիրը, որը ձգվում է վրացա-ադրբեջանական սահմանին 25 կիլոմետր երկարությամբ, ծագեց 1991-թին, երբ Վրաստանն ու Ադրբեջանն անկախացան… Վրաստանը միշտ հայտարարել է, որ պատրաստ է Բաքվին զիջել երկու երկրների սահմանին գնտվող ռազմավարական նշանակության բարձունքներից մեկը՝ Դավիթ Գարեջայի ադրբեջանական մասի դիմաց… Սակայն ազերի-թուրքերը կտրուկ մերժել են վրացիների առաջարկը, որի պատճառով արդեն 28 տարի է Վրաստանի և Ադրբեջանի սահմանը վերջնականապես դելիմիտացված չէ…
Վրաց-ադրբեջանական սահմանային խնդիրները կրկին թատերաբեմում հայտնվեցին Վրաստանի նորընտիր նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլիի շնորհիվ, որը սույն թվականի փետրվարի 27-ին Բաքու կատարած պաշտոնական այցի ժամանակ կրկին խոսել է վրաց-ադրբեջանական սահմանի խնդրահարույց 34 կիլոմետրի մասին… Դրանից հետո վրաց-ադրբեջանական եղբայրական հարաբերությունները սկսեցին փչանալ, որի արդյունքում էլ ազերիները բացահայտ վտարեցին վրացի հոգևորականներին Դավիթ Գարեջայի ադրբեջանական մասից…
Իսկ ինչու՞ ազերիները չեն ցանկանում Վրաստանի առաջարկած տարածքային փոխանակման հետ, որն իրենց համար բավական շահավետ էր… Պատճառը մեկն է՝ ազերի-թուրքերը 6-րդ դարում հիմնադրված այս վանական համալիրն իրենց ձեռքում պահելով և այն անվանելով “Քեշիքչիդաղ”՝ այն ներկայացնում են որպես աղվանական պատմական հուշարձան, իբրև թե ապացուցելով, որ նրանք տարածաշրջանի բնիկ ժողովուրդներից մեկի՝ քրիստոնյա աղվանների հետնորդներն են, այդպիսով “հնացնելով” իրենց 100-ամյա պատմությունը… Պատահական չէ նաև այն, որ Դավիթ Գարեջայից ընդամենը 60 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող Թբիլիսին ազերի որոշ վայ պատմաբաններ ևս ներկայացնում են որպես ադրբեջանական քաղաք, որը 1120-ին վրաց Դավիթ IV թագավորը թալանել է, իսկ 2 տարի անց գրավել… Այո, հենց այդպես… Նորաթուխ ազերի ազգը, որն իր 101-րդ տարեդարձը տոնելու է 1 ամիս հետո, այսպես է կերտում իր պատմությունը…
Հարևան բնիկ ժողովուրդների պատմությունը, մշակույթը, կրոնը և այլն գողանալով ու սեփականաշնորհելով` պաշտոնական Բաքուն իր համար պատմություն է կերտում…
Հ.Գ. Որքան էլ քոչվոր ազերի-թուրքը փորձում է, քրիստոնյա վրացիների, հայերի, աղվանների կրոնական կոթողները գողանալով, իրեն հնագույն պատմություն կերտել, միևնույն է տարածաշրջանի պատմությանն անծանոթը մեկ փաստով բացահայտում է Բաքվի սուտը. ներկայիս Ադրբեջանի տարածքում 11-12-րդ դարերում հայտնված քոչվոր և բարբարոս թուրքերը ջանադրաբար ոչնչացրել են քրիստոնեական եկեղեցիները և վանքերը… Ստացվում է՝ մահմեդական ազեր-կոյունլուները ջանադրաբար ոչնչացրել են իրենց պատմության քրիստոնեական անցյալը, որը շարունակվում է մինչև հիմա…
Գագիկ Համբարյան
