Ցեմենտի շուկայում վերջերս ստեղծված իրավիճակի շուրջ ArmԼife.am կայքը զրուցել է 30 տարվա շինարար, մի քանի շինարարական կազմակերպությունների ղեկավար Արագած Ախոյանի հետ:
Հիշեցնեք, որ ԱԺ-ն ընդունեց վիճահարույց ցեմենտի ներմուծման համար պետական տուրք սահմանելու մասին նախագիծը, որով տեղական ցեմենտի արտադրությունը վտանգվում է:
-Եթե հաշվի առնենք ցեմենտի շուրջ առաջացած խնդիրները, ըստ ձեզ՝ վաղը կամ մյուս օրը, ի՞նչ վիճակում կարող է հայտնվել Հայաստանի ցեմենտի շուկան: Եվ ինչպե՞ս եք պատկերացնում այս հարցի ճիշտ լուծումը:
-Ես մի բան կարող եմ ասել՝ ցանկացած դեպքում պիտի աջակցել տեղական արտադրությանը: Հասարակ օրինակ բերեմ, երբ գնում ենք խանութ անգամ կոշիկ առնելու, ես հարցնում եմ՝ տեղական է, թե չէ: Ինչո՞ւ, որովհետև այն չի զիջում իր որակով և գնով՝ մնացած բոլոր ներմուծված նմանատիպ ապրանքներին: Ե՞րբ պիտի մեր ազգային գիտակցությունը հասնի այն աստիճանի, որ հասկանանք՝ տեղական արտադրությունն է փրկելու մեր տնտեսությունն ու մեր երկիրը: Հիմա վերցնենք ցեմենտը: Տարածաշրջանում, մենք ամենաորակյալ ցեմենտն ունենք: Ես չեմ կարծում, որ 1000-1500 աշխատող, որոնք վճարում են հարկեր, ունեն բանկային խնդիրներ, ավելի քիչ արժի, քան ներմուծված ինչ-որ հանքանյութ կամ հումք, որը պիտի մի քիչ էժան լինի:
3-րդ դասարանի թվաբանություն է, պետք է հաշվի առնել, թե այդ մարդիկ ինչքան հարկեր են վճարում, ինչքան աշխատատեղեր են փակվելու, ինչքան ընտանիքներ են մնալու սոցիալապես անապահով, և բոլորի բեռն էլի ընկնելու է պետության վրա: Եվ այդ մարդիկ, ինչքան պարտավորություններ ունեն՝ բանկերի և այլ կազմակերպությունների նկատմամբ, որոնք որ պիտի կատարեն և չեն կարողանալու կատարեն: Մի հատ հաշվենք և տեսնենք՝ դրա օգուտն է շատ, թե վնասը: Ես կարող եմ հստակ հաշվարկել, թե ինչ կլինի, եթե այդքան մարդիկ չաշխատեն: Եվ եթե բոլորի հանրագումարը հաշվենք, կհասկանանք՝ ինչ-որ մեկի հարստանալու համար չի կարելի նման քայլերի գնալ, որովհետև այդքան ընտանիք է ապրում, չէ:
Տեղական արտադրության խրախուսելը՝ դա պետության սուրբ գործն է: Եվ լավ կլինի մտածենք, թե ինչ անենք, որ մենք դառնանք ոչ թե ներմուծող, այլ արտահանող երկիր: Մենք այսօր վերցնում ենք մեր աշխատող բիզնեսը (Աստված չանի) փակում ենք, կամ կանգնած է փակման եզրին և ժողովրդական խոսքով ասած՝ «կոպեկը փոխում ենք մանեթի հետ»: Չեմ կարծում, որ դա խելամտության սահմաններում է, և պետք է այս ամենին վերջ տրվի: «Արարատցեմենտի» արտադրանքը մենք օգտագործել ենք տասնամյակներ շարունակ, շատ գոհ ենք, ուղղակի չգիտենք՝ ինչ քաղաքականություն է այսօր վարվում, ես չեմ կարծում, թե դա ընդունելի է:
-Իսկ հնարավոր է, որ Իրանից ներմուծվող ցեմենտի գինը հետագայում փոփոխվի, կամ պատժամիջոցների հետևանքով շատ ապրանքների նման, արգելանք դրվի ցեմենտի հումքի արտահանման վրա: Արդյո՞ք այս դեպքում մեր երկիրը չի կանգնի լուրջ խնդրի առաջ:
-Մենք շրջափակման մեջ գտնվող պետություն ենք ու մի բանում հստակ համոզված եմ, որ այսօր կբերեն, կոպիտ ասած, «կուտը» կտան՝ «էժան ցեմենտ» պատրվակի տակ, իսկ վաղը, մյուս օրը կթանկացնեն, երբ որ մի ամբողջ գործարան կկանգնի ավերվելու եզրին: Այդ տեխնոլոգիաներն ու բիզնեսի էլեմենտար կանոնները մենք շատ լավ գիտենք: Դրանք ուղղակի մեթոդներ են և ոչ-ոք երաշխիք չունի, որ Հայաստան ներմուծվող ցեմենտի հումքը վաղը չի թանկանալու: Այնպես որ, պետք է վերջ դնել այդ խոսակցություններին:
-Իսկ Դուք՝ որպես շինարար, կաշխատեք պարսկական ցեմենտով, որակական հատկանիշենորով այն ինչպիսի՞ն է:
-Ես Իրանի դեմ ոչինչ չունեմ, մեր եղբայրական պետությունն է, բայց բնականաբար մենք քաջ ծանոթ ենք որակին: Մեկին հարցրեք՝ պարսկական «արմատուրայով» որևիցե մեկն այսօր շենք կառուցում է, թե ոչ: Եկեք մի հատ հարցրեք շինարարներին, մեկը ես՝ այդ ռիսկին չեմ գնա կյանքում, որովհետև մենք գիտենք որակի և ամեն ինչ մասին: Նույնիսկ, եթե ամենաորակյալը լինի, ես որպես հայ մարդ՝ չեմ օգտվելու այդ հնարավորությունից: Ճիշտ է, մրցակցության մեջ մենք մի քիչ կդժվարանանք, բայց ոչինչ՝ մի քիչ թող քիչ լինի, բայց մերը թող աշխատի:
-Ասում են, որ ցեմենտի հումքի ներկրման դեպքում շինանյութն ու շինարարությունն էժան կլինի: Արդարացված է այս պնդումը:
-Դա բացարձակ սուտ է, որովհետև շինարարությունը պայմանավորված չէ միայն ցեմենտի գնով, այնտեղ տարբեր գործոններ կան: Ցեմենտն այդ ընդհանուր հաշվարկի մեջ կազմում է մի գուցե մինչև մի քանի տոկոս, ոչ ավել: Այնպես որ, դա էական նշանակություն չի ունենալու ընդհանուր շուկայում, որովհետև մենք գիտենք, որ բիտոնը միայն ցեմենտից չի, այնտեղ տարբեր կոմպոնենտներ կան, իսկ բիտոնային աշխատանքները, եթե համեմատենք ընդհանուր կապիտալ շինարարության մեջ՝ կազմում են մոտավորապես 20-30 տոկոս, որի մեջ ցեմենտի կոմպոնենտը կարող է լինել ընդամենը 10 տոկոս: Եվ այդ ամբողջը՝ շինարարության վրա և շուկայում էական նշանակություն չի ունենալու, որովհետև գները մնալու են նույնը:
-Այստեղ, փաստորեն, վտանգը այն է, որ մենք կկորցնենք ցեմենտ արտադրող մեր գործարանները:
-Իհարկե, արտադրություն կազմակերպելը դա կենդանի օրգանիզմ է և մինչև ինքն ընկնում է հունի մեջ, թափ է հավաքում՝ դրանք երկարատև գործընթացներ են: Այնպես որ, կուզենամ ավելի խորը մտածեն և հնարավորություն տան, որ բոլոր ոլորտներում (հատկապես ցեմենտի) տեղական արտադրությունները զարգանան: Ես հասկանում եմ բիզնեսի օրենքները (մրցակցություն և այլն), բայց կարծում եմ, որ երկկողմանի պետք է նայել ամեն ինչին, չէ որ, էլի եմ կրկնում, դա միայն պայմանավորված չի ներմուծման արժեքով, եթե հաշվարկենք՝ կտեսնենք, որ տեղական արտադրությունը մի քանի անգամ ավելի ձեռնտու է պետությանը:
Հիմա տեսեք, եթե գործարանը կանգնեց, և Իրանում ինչ- որ մի բան տեղի ունեցավ, ուրեմն այդ ապրանքը չի գա Հայաստան, ուրիշ տեղից էլ ճանապարհ չունենք բերելու համար, ու եթե ցեմենտի գինն այսօր 40.000 դրամ է գործարանը վաճառում, ապա կդառնա 80.000 դրամ, ոչ մի օգուտ չենք ստանա:
Իրանում, օրինակ՝ ջրհեղեղից հետո շինարարական ապրանքների որոշ տեսակների վրա պետությունը արգելանք է դրել, որ երկրից դուրս չգա, քանի որ ջրհեղեղից հետո այդ ապրանքների կարիքը մեծացել է, վաղը կարող է Իրանն ունենալ նաև ցեմենտի պակաս ու նույն արգելանքը դրվի: Ինչ տեղի կունենա, ցեմենտ Պարսկաստանից չկա, իսկ մեր գործարանն էլ կանգնած է, իսկ գործարանը մեքենա չի, որ միանգամից գնա:
Երկրորդ խնդիրը` կադրերը, որոնք կկրճատվեն, այդ մարդիկ դուրս են գնալու, աշխատանք փնտրելու, հետո ուզում ես կադրեր հավաքել՝ դրա համար էլի ժամանակ է պետք, այսինքն այստեղ կտուժի մեր ամբողջ շինարարությունը: Դրա համար պետք է կառավարությունը այնպիսի միջոցներ ձեռնարկի, որ գները իրարից չտարբերվեն, ոչ թե մեկին արտոնություն տա, իսկ մյուսին չտա:
Ամբողջ խնդիրը նրանում է, որ տեղական արտադրությունը խթանվի, որ մրցակից դառնա այլ ներկրողների հետ, իսկ պետությունը զսպված տնտեսական քաղաքականություն իրականացնի, որ մեկը մյուսին չհոշոտի, և գնորդը ինքը որոշի, որ ապրանքը գնի:
Այստեղ հարցը ավելի շատ քաղաքական է, քան՝ տնտեսական: Լավ, մի հոգու էլ հարստացրիք, նախկիններին ասում էինք` մոնոպոլիա է, էս ա, էն ա: Հիմա ինչ եղավ, մեկին հարկերից ազատում են, որպես ներմուծող, մյուսին էլ ասում են՝ գիտես ինչ կա, գնա ոնց ուզում ես ապրի:
-Իսկ դուք գիտեք, թե ո՞վ է ներմուծողը:
-Չէ , չգիտեմ, բայց համոզված եմ, որ դա պատահական մարդ չի լինելու, որովհետև դա լուրջ արտադրություն է: Չգիտեմ, թե ով է պատրաստվում ներմուծել, և ինչպես մեկի մոտ հանկարծ էդ միտքը եկավ:
ArmLife.am
