Լրագրողներ և հետազոտողներ Սիմոն Մաղաքյանը, Արտյոմ Տոնոյանը, Սիրանուշ Սարգսյանն ու Լորի Բերբերյանը New Lines Magazine-ում հետաքննություն են ներկայացրել, որը բացահայտում է, որ Ադրբեջանի իշխանություններն Արցախում համակենտորացման ճամբար են ստեղծել, ըստ ամենայնի, ԼՂ-ի հայերին բանտարկելու համար։
Պարբերականը գրում է․
««Եթե նրանք սեփական կամքով չլքեն մեր հողերը, մենք նրանց շների պես կքշենք»,- հայտարարել է Ալիևը 2020 թվականի պատերազմի ժամանակ իր ժողովրդին ուղղված ուղերձում:
Նպատակը, որին վաղուց ձգտում էր Ալիևը, այժմ իրականություն է դարձել. Ալիևի երկար ձգտած նպատակն այժմ իրականություն է դարձել՝ ավարտվել է հայկական երկարատև ներկայությունը Լեռնային Ղարաբաղում կամ, ինչպես հայերն են անվանում, Արցախում։ Սեպտեմբերյան հարձակմանը նախորդած ժամանակագրության մանրակրկիտ վերլուծությունը ցույց է տալիս, թե ինչպես են Ադրբեջանի միջազգային գործընկերները հող նախապատրաստել այն բանի համար, ինչը նշանավոր իրավապաշտպանները, ինչպիսիք են Միջազգային քրեական դատարանի նախկին դատախազ Լուիս Մորենո-Օկամպոն, անվանում են Լեռնային Ղարաբաղում հայերին ահաբեկելու եւ նրանց տարածաշրջանից արտաքսելու համաձայնեցված ջանքեր:
2020 թվականի սեպտեմբերին Ադրբեջանը թուրք զինվորականների և սիրիացի վարձկանների օգնությամբ պատերազմ սկսեց Լեռնային Ղարաբաղի դեմ։ 2020 թվականի պատերազմից հետո բազմաթիվ հաղորդումներ են հայտնվել ադրբեջանցիների կողմից հայ ռազմագերիներին խոշտանգելու մասին։ Հայ կին զինվորների խեղումներն ու բռնաբարությունները փաստագրվել և հրապարակվել են ադրբեջանական ներխուժած ուժերի կողմից սոցիալական ցանցերում: 2022 թվականի աշնանը առնվազն յոթ հայ ռազմագերիներ ապօրինի մահապատժի են ենթարկվել։
2022 թվականի դեկտեմբերին, Ռուսաստանի հետ լայնածավալ դաշինքի կնքումից հետո, որը ներառում էր ռազմական համագործակցություն, Ադրբեջանը փակեց Լաչինի միջանցքը։ 2023 թվականի սեպտեմբերին, ինն ամսվա շրջափակումից հետո, Լեռնային Ղարաբաղը գրավվեց Ադրբեջանի կողմից սրընթաց ռազմական գործողության ընթացքում։ Տարածաշրջանի բնակիչների ճնշող մեծամասնությունը փախել է հարևան Հայաստան։ Մոտալուտ ներխուժման նշանները նկատելի են դարձել սեպտեմբերի 4-ին Էրդողան-Պուտին հանդիպումից հետո։
Անցյալ տարվա գարնանը Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակիչները լսել էին լսել են շինարարական աշխատանքների աղմուկն ու բարձր ձայները: Խրամորթ գյուղից նրանք կարող էին տեսնել վառ լուսավորություն և լսել ճչացող ձայներ, որոնք գալիս էին մոտակա Աղդամից՝ Ադրբեջանի հետ փաստացի սահմանով։
«Մենք չենք կարող վստահ լինել, թե ինչ էին նրանք կառուցում, բայց ձայնը չէր դադարում»,- ասում է գինեգործ Արեն Խաչատրյանը, ում խաղողի այգիները գտնվում էին ադրբեջանական մարտական դիրքերից ընդամենը 500 յարդ հեռավորության վրա:
Ադրբեջանցի զինվորները պարբերաբար կրակ են բացել խաղող հավաքող կոմբայնների ուղղությամբ։ Շուտով լուրեր տարածվեցին, որ ադրբեջանցի զինվորները թույլ չեն տվել տղամարդուն հեռանալ Լեռնային Ղարաբաղից՝ Հայաստանում բուժօգնության դիմելու համար՝ նրան խոստանալով ավելի մռայլ ապագա, քան մահն առանց բուժման.
Մեծ բանտային համալիր, որը կառուցվում է ինքնահռչակ հանրապետության տղամարդկանց համար։
Օգտագործելով Planet Labs-ի արբանյակային պատկերները՝ մենք հայտնաբերեցինք մեզ հետաքրքրող մի վայր, որը, հավանաբար, համակենտրոնացման ճամբար է: Տիգրանակերտի հնագիտական համալիրից հարավ՝ Շահբուլաղ գյուղի մոտ, գտնվում է մի մեծ, նորակառույց, բայց անավարտ շինություն: Գնահատելու համար, թե արդյոք համալիրը բանտ է, մենք կիրառեցինք տարածական վերլուծության մեթոդներ՝ բացահայտելու այն բնութագրերը, որոնք սովորաբար կապված են ավելի լայն տարածաշրջանի ուղղիչ հաստատությունների հետ, մասնավորապես՝ Թուրքմենստանում «միջնադարյան խոշտանգումների» հաստատությունների և Թուրքիայի քաղաքական բանտերի հետ, որոնք հաղորդել Է Foreign Policy-ն:
Օրինաչափությունների ճանաչումը մեզ թույլ տվեց հայտնաբերել կրկնվող տարրեր, իսկ հատկությունների համընկնումը օգնեց մեզ համեմատել այդ տարրերը բանտային հայտնի կառույցների հետ: Եվրոպական տիեզերական գործակալության Copernicus Sentinel-2A արբանյակից արբանյակային պատկերների ժամանակային շարքը ցույց է տվել, որ մոտավորապես 500,000 քառակուսի ոտնաչափ օբյեկտի շինարարությունը, հավանաբար, սկսվել է 2022 թվականի հուլիսին:
SkySat-ի բարձր տարածական և ժամանակային լուծաչափով (50 սանտիմետր) արբանյակային պատկերները հաստատեցին մեր նախնական արդյունքները: Հայտնաբերված օբյեկտը պարունակում է տարրեր, որոնք կարող են կապված լինել բանտարկյալների զանգվածային պահման վայրի հետ։
Արբանյակային պատկերները ցույց են տալիս, որ համալիրի շինարարությունը դադարեցվել է 2023 թվականի օգոստոսի վերջին կամ սեպտեմբերի սկզբին»,- գրել է պարբերականը։
