Հայաստանում ՌԴ դեսպան Սերգեյ Կոպիրկինը Armenia Today կայքին տված ծավալուն հարցազրույցում խոսել է հայ-ռուսական հարաբերությունների մակարդակի, Հայաստանի անվտանգության ապահովման գործում Ռուսաստանի դերի, երկու երկրների ռազմատեխնիկական համագործակցության, ՀԱՊԿ-ի աշխատանքի մեջ Հայաստանի մասնակցությամբ ստեղծված իրավիճակի մասին։
Ներկայացնում ենք հարցազրույցից մի հատված:
– Ձեր կարծիքով՝ ի՞նչ տարաձայնություններ կան Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև և ինչպե՞ս դրանք հարթել լավագույնս։
— Գիտեք, տարաձայնություն բառն ինձ մի քիչ զուսպ մոտեցման է տանում։ Ի՞նչ է նշանակում տարաձայնություն: Եթե խոսենք մեր հարաբերությունների հիմնարար մոտեցումների մասին, ապա, իմ կարծիքով, տարաձայնություններ, որպես այդպիսին, չկան։ Երկու կողմից էլ կա դրանց կարևորության ըմբռնում, կա մտածելակերպ դրանց զարգացման համար։ Կար ու կա ըմբռնում, որ մեր հարաբերությունները պետք է զարգանան այնպես, որ առավելագույնս համապատասխանեն մեր երկրների շահերին, նպաստեն մեր երկրների առջեւ ծառացած խնդիրների լուծմանը։ Կարծում եմ՝ դժվար է այս առումով խոսել տարաձայնությունների մասին։ Իհարկե, նման լուրջ մարտահրավերներով և հակասական միտումներով այսօրվա աշխարհում մեր հարաբերությունները կանգնած են լուրջ մարտահրավերների առաջ։ Բայց, կրկնում եմ, ինձ համար գլխավորը ոչ թե այդ մարտահրավերների առկայությունն է, այլ այն, որ կա երկուստեք քաղաքական կամք՝ պատշաճ արձագանքելու այդ մարտահրավերներին և պահպանելու մեր հարաբերությունների առանցքը, այն հիմնարար սկզբունքները, որոնք ձևավորվել են դարերի ընթացքում և առնչվում են ոչ այնքան պետություններին, որքան մեր ժողովուրդներին, մարդկանց հարաբերություններին: Դրանց պահպանման ու ամրապնդման մտածելակերպ կա՝ սա է ամենակարեւորը։ Տարբեր տեսլականներն ու դիրքորոշումները նորմալ են, խոսքը երկու ինքնիշխան պետությունների շահերի մասին է, որոնք իրականացնում են այն օրակարգը, որն անհրաժեշտ են համարում։ Ինչ վերաբերում է որոշակի հարցերի շուրջ դիրքորոշումների տարբերությանը, ապա դա մի կողմից անխուսափելի է, քանի որ օրակարգը շատ հարուստ է, գործը՝ շատ մեծ, կան բազմաթիվ հարցեր, այդ թվում՝ երրորդ խաղացողների անվտանգության, շահերի և գործունեության հետ կապված։ Հետեւաբար, այստեղ, իհարկե, կարող են լինել տարբեր տեսլականներ, դիրքորոշումներ, բայց դա նորմալ է։ Խոսքը երկու ինքնիշխան պետությունների շահերի մասին է, որոնք իրականացնում են այն օրակարգը, որն անհրաժեշտ են համարում։ Բայց, կարծում եմ, սրանք հարցեր են, որոնք չեն ազդում մեր հարաբերությունների հիմքերի վրա։ Կոնկրետ օրինակ բերեմ. այն, ինչ դուք անվանում եք տարաձայնություններ, ասենք դիրքորոշումների տարբերություն, սա երրորդ կողմերի ակտիվ ներգրավումն է տարածաշրջանային հարցերում։ Այստեղ մենք այս բաների վերաբերյալ ունենք մեր սեփական տեսակետը, որը չենք թաքցնում, մասնավորապես՝ այլ մոտեցում ունենք Հայաստանում ԵՄ դիտորդական առաքելության գործունեության վերաբերյալ: Մենք միանշանակ արտահայտել ենք մեր դիրքորոշումը, այդ թվում՝ բարձր քաղաքական մակարդակով, բայց, կրկնում եմ, սա երկու ինքնիշխան պետությունների հարաբերությունների մի մասն է, որը, համոզված եմ, չի ազդում մեր հարաբերությունների հիմնարար սկզբունքների վրա։
-Հետաքրքիր է, ինչպե՞ս եք գնահատում ՀԱՊԿ-ի գործունեությանը Հայաստանի մասնակցության հետ կապված իրավիճակը։ Կա՞ն հնարավորություններ լուծելու Երևանի և կազմակերպության միջև առկա տարաձայնությունները։
– Գիտե՞ք, հարցը այդքան փոքր-ինչ դրամատիզացված տոնով դնելը այնքան էլ չի արտացոլում այն իրական պատկերը, որն այսօր կա։ Հասկանալի պատճառներով հայ հասարակության մեջ այս հարցի մի կողմն ամենազգայունն է և գրավում է բացարձակապես ողջ ուշադրությունը։ Բայց իրական պատկերը շատ ավելի լայն է։ Արդեն նշեցի, որ Հայաստանը նախորդ տարի նախագահել է ՀԱՊԿ-ում։ Ասեմ, որ ընդհանուր առմամբ, և դա հրապարակայնորեն ասվել է մեր նախագահի կողմից, մենք դրական ենք գնահատում նախագահության արդյունքները, քանի որ ՀԱՊԿ-ը բավականին ակտիվ զարգանում է պաշտպանության, արձագանքման և ներուժի զարգացման առումով: Անցյալ տարի ստորագրվեց ՄԱԿ-ի և ՀԱՊԿ-ի միջև համագործակցության վերաբերյալ ևս մեկ երկկողմ բանաձև, նախանշվեցին ՀԱՊԿ-ի և Շանհայի համագործակցության կազմակերպության և ԱՊՀ-ի միջև համագործակցության զարգացման ուղիները։ Ստեղծվել է նոր համակարգող մարմին, որը չի եղել կենսաանվտանգության թեմայով: Սա մեր փոխգործակցության նոր ոլորտ է ՀԱՊԿ շրջանակում: Հայաստանի հարցերը ՀԱՊԿ-ին ծագել են տարածաշրջանային համատեքստում, բայց բացարձակապես անարդար է ասել, որ ՀԱՊԿ-ը բավարար ուշադրություն չի ցուցաբերել իրավիճակին: Անցյալ տարի ՀԱՊԿ անդամ երկրների մոտ 10 համատեղ հայտարարություն է ընդունվել մի շարք առանցքային միջազգային հարցերի, այդ թվում՝ տարածաշրջանային և միջազգային անվտանգության, զինաթափման, տեղեկատվական անվտանգության, նացիզմի դեմ պայքարի և մի շարք այլ հարցերի վերաբերյալ։ Սա խոսում է այն մասին, որ միջազգային ասպարեզում այս համակարգումը եղել է և կա։ Սովորաբար, համապատասխան իրավասու ծառայությունների միջոցով ՀԱՊԿ-ի շրջանակում ընթացիկ աշխատանքը ինչ-որ կերպ մնում է հանրության ուշադրության կուլիսներում։ Սա ներառում է ահաբեկչության, անօրինական միգրացիայի և թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառության դեմ պայքարը։ Ամեն ինչ կա, ամեն ինչ աշխատում է: Այս առումով հայտարարությունները, թե ՀԱՊԿ-ի հետ Հայաստանի հարաբերություններում դրամատիկ իրավիճակ է, ինձ թվում է, չեն համապատասխանում իրական պատկերին։ Իհարկե, բոլորս էլ գիտենք, որ տարածաշրջանային համատեքստում Հայաստանի հարցերը կան ՀԱՊԿ-ին, բայց բացարձակապես անարդար է ասել, որ ՀԱՊԿ-ը բավականաչափ ուշադրություն չի դարձրել այդ իրավիճակին, 2022 թվականի սեպտեմբերյան դրամատիկ իրադարձություններին։ Հիշեցնեմ, որ արդեն սեպտեմբերի 13-ին հայկական կողմի խնդրանքով տեսակոնֆերանսի միջոցով տեղի է ունեցել ՀԱՊԿ բարձրագույն մարմնի՝ Հավաքական անվտանգության խորհրդի նիստը՝ ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղարի և կազմակերպության միացյալ կազմակերպության ղեկավարի գլխավորած առաքելություններով, ովքեր այցելել են հայ-ադրբեջանական սահմանի այս շրջանները։ Եվ դրա արդյունքը եղավ ՀԱՊԿ դիտորդական առաքելություն հայ-ադրբեջանական սահմանի տարածք ուղարկելու մասին որոշման նախագիծը, Հայաստանի Հանրապետությանը ռազմատեխնիկական օգնություն ցուցաբերելու մասին որոշումը։ Ինչպես բազմիցս ասել են Ռուսաստանի ղեկավարության ներկայացուցիչները, այդ առաջարկները մնում են ուժի մեջ։ Հիշեցնեմ, որ Հայաստանի արտգործնախարարը վերջերս Մոսկվա կատարած այցի ժամանակ հրապարակավ ասել էր, որ Հայաստանը չի հրաժարվում սրանից, այսինքն՝ այս հարցում աշխատանքները շարունակվում են։
-Հնարավորության դեպքում գնահատեք Ռուսաստանի դերը Հայաստանի անվտանգության ապահովման ոլորտում։ Ինչպե՞ս է զարգանում երկու երկրների ռազմական և ռազմատեխնիկական համագործակցությունը, և հնարավո՞ր է մոտ ապագայում Հայաստանի և Ռուսաստանի զինված ուժերի համատեղ զորավարժություններ անցկացնել։
– Անվտանգության ոլորտում Ռուսաստանի և Հայաստանի փոխգործակցությունը մնում է մեր փոխգործակցության առանցքային ոլորտներից մեկը։ Ռուսաստանը ոչ մի կերպ չի հրաժարվում մեր համապատասխան պայմանագրերով ստանձնած պարտավորություններից։ Գործում է 102-րդ ռազմաբազան, ավելացել է մեր սահմանապահների թիվը, դիտակետեր կան հայ-ադրբեջանական սահմանի հատվածներում։ Իհարկե, տարածաշրջանային անվտանգության ապահովման կարևոր գործոն է մեր խաղաղապահ զորախումբը Լեռնային Ղարաբաղում։ Ցավոք, ժամանակ առ ժամանակ նրա հասցեին հնչում են քննադատական արտահայտություններ, սակայն դա չի ժխտում այն փաստը, որ սա առանցքային գործոն է Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության անվտանգության և ապրուստի ապահովման գործում։ Անգամ հիմա, երբ միջանցքը փակ է, խաղաղապահները շատ կարևոր դեր են խաղում հումանիտար ճգնաժամը կանխելու, այնտեղ կենսապահովման պարագաների և սննդի առաքման հարցում օժանդակելու հարցում։ Կարելի է ինչ-որ պահանջներ հայտնել Ռուսաստանի դեմ, ռուսական խաղաղապահ կոնտինգենտի դեմ, բայց այն, որ ռուսական ներկայությունը եղել և մնում է անվտանգության և իրավիճակի սրումը կանխելու շատ կարևոր գործոն, դա, իմ կարծիքով, չի պահանջում ապացույցներ: Ռուսաստանը ոչ մի կերպ չի հրաժարվում այն պարտավորություններից, որոնք ունի Հայաստանի հետ համապատասխան պայմանագրերով Ինչ վերաբերում է ռազմատեխնիկական համագործակցությանը, իհարկե, սա զգայուն և ոչ հրապարակային ոլորտ է։ Այն ավանդաբար եղել և մնում է մեր երկկողմ հարաբերությունների կարևոր մաս: Գործում են համապատասխան մեխանիզմներ այս ոլորտում փոխգործակցությունն ապահովելու համար: Ինչ վերաբերում է համատեղ զորավարժություններին, ապա, ընդհանուր առմամբ, սա ժամացույցի ստուգման ձև է՝ կապված ռազմական գործողությունների պլանավորման և միացյալ զինված ուժերի կիրառման հետ։ Սա բավականին սովորական գործընթաց է, որը տեղի է ունենում տարբեր մակարդակներում, և, որքան գիտեմ, հայկական ստորաբաժանումներն ու մասնագետները պարբերաբար մասնակցում են նման միջոցառումներին։ Ինչ վերաբերում է Հայաստանին, ապա այստեղ իրավիճակը ընդհանուր առմամբ սպեցիֆիկ է՝ հանրապետությունում կա մեր ռազմաբազան, գործում է զորքերի (ուժերի) միացյալ խումբ, և, բնականաբար, դա ենթադրում է համատեղ միջոցառումներ, վարժանքներ բավականին կանոնավոր հիմունքներով։ Ավելացնեմ, որ երբ խոսում ենք ռազմատեխնիկական համագործակցության, համատեղ վարժանքների մասին, դա դիտարկում ենք որպես Հայաստանի Հանրապետության անվտանգության ապահովման գործոն և տարածաշրջանում անվտանգության պահպանման և ամրապնդման մեր ընդհանուր ջանքերի բաղկացուցիչ մաս։
