ritmeurasia.org-ը «Հայացք Վրաստանից. Հայ-ադրբեջանական սրացում» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Թբիլիսին անհանգիստ հետևում է հայ-ադրբեջանական հերթական սրացմանը՝ չբացառելով, որ եթե ռազմական գործողությունների վերսկսման դեպքում Ռուսաստանը, այնուամենայնիվ, որոշի օգնության հասնել իր դաշնակից Երևանին, ապա Վրաստանը նույնպես կարող է անուղղակիորեն ներքաշվել այդ հակամարտության մեջ։ Ինչպես ասել է վրացի անկախ վերլուծաբան Զաալ Անջափարիձեն, այս անգամ հայադրբեջանական սահմանային սրման պատճառը հավանաբար Ադրբեջանի ցանկությունն էր ճեղքել միջանցք դեպի Նախիջևան և դրանով իսկ Թուրքիայի հետ ընդհանուր սահման ստանալ։
«Բաքուն, ըստ երևույթին, որոշել է օգտվել այն հանգամանքից, որ Ռուսաստանն այժմ հիմնականում կենտրոնացած է Ուկրաինայի վրա և այնքան էլ հակված չէ աջակցել Հայաստանին ՀԱՊԿ-ի միջոցով։ Իսկ այն, որ կողմերը միմյանց մեղադրում են սադրանքների մեջ, սովորական պրակտիկա է, որը մենք նախկինում էլ ենք նկատել»,- ասել է վերլուծաբանը։ Ինչ վերաբերում է կովկասյան տարածաշրջանի երկրների նկատմամբ Արևմուտքի ակտիվության աճին, ԵՄ ներկայացուցիչների հայտարարություններին և հատկապես Շառլ Միշելի ջանքերին, ապա Զաալ Անջափարիձեն թերահավատորեն է նայում դրանց և հիշեցնում, որ ժամանակին նմանօրինակ ջանքերը Վրաստանում անարդյունավետ են եղել:
«Ես չեմ հավատում Եվրամիության միջնորդական ջանքերին, քանի որ եթե այդ ջանքերն արդյունավետ լինեին, բնականաբար, զինված բախումներ չէին լինի։ Գործընթացը կմտներ դիվանագիտական հուն: Եվ նույնիսկ դեպի Նախիջևանի անկլավ միջանցքի հարցը կորոշվեր ոչ թե մարտի դաշտում, այլ բանակցությունների սեղանի շուրջ։
Բայց Շառլ Միշելը այնքան էլ լավ միջնորդ չէ»,- նշել է վերլուծաբանը։ Նրա խոսքով, Եվրախորհրդի նախագահի միջնորդական ջանքերը ձախողվել են, և վերջին իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ այն նախկին պայմանավորվածությունները, որոնք իբր խաղաղություն էին բերելու Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև, այժմ փակվել են։ Անջափարիձեի խոսքով, սեպտեմբերի 14-ին կողմերի միջև ձեռք բերված հրադադարի պայմանավորվածությունը ժամանակավոր իրադարձություն է, քանի որ հիմնական խնդիրը չի լուծվել։ «Քանի դեռ Ադրբեջանը և Թուրքիան, որը նույնպես շահագրգռված է Ադրբեջանի հետ ընդհանուր սահման ունենալու հարցում, մուտք չեն գործել դեպի Նախիջևան, բնականաբար կանգ չեն առնի, և Էրդողան-Ալիև զույգը կշարունակի առաջ մղել իրենց շահերը»,- պարզաբանել է Անջափարիձեն։ Ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին, ապա, վրացագետի խոսքով, նա շատ խոցելի վիճակում է հայտնվել այն առումով, որ այժմ չի կարող ռազմական ճանապարհով պաշտպանել Հայաստանը։
«Ռուսաստանը չի ցանկանում վիճել Ադրբեջանի հետ, որովհետև դա ինքնաբերաբար խնդիրներ կառաջացնի Թուրքիայի հետ հարաբերություններում։ Ուստի, հիմա Մոսկվան տատանվում է և փորձում է նվազագույն կորուստներով դուրս գալ ստեղծված իրավիճակից»,- ասել է Անջափարիձեն։ Իսկ Ադրբեջանը, ըստ վրացի փորձագետի, այսօր բավականին նշանակալից խաղացող է դարձել տարածաշրջանում հատկապես ԵՄ-ի հետ էներգակիրների մատակարարման կրկնապատկման մասին համաձայնագրի կնքումից հետո և իր շուրջ ստեղծել է մի տեսակ պաշտպանիչ գոտի։ Հայաստանը, ըստ Անջափարիձեի, հայտնվել է շատ աննախանձելի վիճակում և հույս ունի ստանալ արտերկրում գտնվող իր մեծ սփյուռքի աջակցությունն ու օգնությունը։
«Բախումները սկսվելուն պես Փաշինյանը առաջին հերթին զանգահարեց Բլինկենին, իսկ հետո՝ Մակրոնին, այսինքն՝ այն երկրների ղեկավարներին, որտեղ մեծ ու ազդեցիկ հայկական սփյուռք կա։ Վերջին, բայց ոչ պակաս կարևոր բանն այն է, որ հայկական սփյուռքի ազդեցության տակ տեղի ունեցավ Փելոսիի այցը Հայաստան։ Եվ դա ինձ հիշեցրեց նրա այցը Թայվան: Ռազմական գործողությունների ֆոնին նրա ցուցադրական այցը Երևան ասես Հայաստանին աջակցության ժեստ է։ Եվ հայկական սփյուռքն ակնհայտորեն իր դերն ուներ դրանում»,- ենթադրել է վերլուծաբանը։ Ըստ Անջափարիձեի, իրադարձությունների հետագա զարգացումը շատ բանով կախված կլինի նրանից, թե արդյո՞ք Փաշինյանը կմնա իշխանության ղեկին։ «Դատելով իր վերջին հայտարարությունից՝ Փաշինյանը հակված է Ղարաբաղը վերադարձնել Ադրբեջանին, քանի որ միջազգային հանրությունն այն ճանաչում է որպես Ադրբեջանի անբաժանելի մաս։ Եվ եթե դա այդպես է, ապա Հայաստանը պետք է այնտեղից դուրս բերի իր զինված կազմավորումները և դրա դիմաց ստանա այնտեղ մնացած հայ բնակչության անվտանգության և իրավունքների պաշտպանության ամուր երաշխիքներ։
Դատելով վերջին տեղեկություններից, կա հայ բնակչության արտագաղթ Ղարաբաղից։ Բայց այն հայերը, ովքեր կմնան այնտեղ, իրենց իրավունքների պաշտպանության կարիքն ունեն։ Եվ այստեղ հարց է առաջանում, թե ի՞նչ դեր կարող է ունենալ Ռուսաստանը այդ հարցում, և ինչպե՞ս կնպաստի Եվրամիությունը դրան»,- ասել է վերլուծաբանը։ Նա չի բացառել, որ Ադրբեջանի վրա որոշակի ճնշում կգործադրվի, որպեսզի երբ Ղարաբաղը վերադառնա Բաքվի վերահսկողությանը, այնտեղի հայ բնակչության իրավունքները չոտնահարվեն։ Ըստ Անջափարիձեի, եթե Փաշինյանը, այնուամենայնիվ, որոշի և ստորագրի Լեռնային Ղարաբաղը Ադրբեջանին վերադարձնելու մասին փաստաթուղթը, ապա նա դրանով քայլ կանի Հայաստանի՝ ռուսական կախվածությունից ազատելու ուղղությամբ։
«Այսպիսով, Փաշինյանը մեծ և լուրջ քայլ կանի այն առումով, որ Հայաստանն այլևս այդքան կախված չի լինի Ռուսաստանից, քանի որ հենց Ռուսաստանի աջակցությունն է նպաստել Հայաստանի դիրքորոշմանը Ղարաբաղի հարցում։ Հենց այդ աջակցությունը թուլացավ, եղան այն հետևանքները, որոնք մենք այսօր տեսնում ենք»,- պարզաբանել է փորձագետը։ Ինչ վերաբերում է հայ-ադրբեջանական հերթական սրացման դեպքում Վրաստանին սպառնացող հնարավոր սպառնալիքին, ապա, ըստ Անջափարիձեի, դա կարող է լինել այն դեպքում, եթե Ռուսաստանը Վրաստանից պահանջի ճանապարհ Հայաստան զորքեր և զինտեխնիկա տեղափոխելու համար։ Իսկ Վրաստանի համար դա շատ տհաճ սցենար կլինի։ Սակայն Թբիլիսիում հույս ունեն, որ իրադարձությունների նման զարգացում չի լինի։
