Ռուսական Regnum լրատվական գործակալությունը հրապարակել է հոդված, որում հեղինակը՝ կովկասագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու Ստանիսլավ Տարասովը, անդրադարձ է կատարել Կրեմլում Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի միջև հանդիպմանը և բանակցություններին:
«Դիվանագիտական պրակտիկայի տեսանկյունից սա Փաշինյանի աշխատանքային այցն էր Մոսկվա: Նա բացման խոսքում հատուկ նշեց, որ ժամանել է Պուտինի հրավերով և շեշտեց, որ «սա իրենց չորրորդ հանդիպումն է այս տարի»:
Կրկին, դիվանագիտական պրակտիկայի տեսանկյունից, մեկ պետության ղեկավարի աշխատանքային այցերը կատարվում են ըստ անհրաժեշտության և միշտ ունենում են նպատակային նշանակումներ:
Հիմա հանդիպման նպատակի մասին: Կրեմլի հայտարարությունից հետևում էր, որ բանակցությունները նվիրված են եղել Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ Ռուսաստանի, Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարների 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի համաձայնագրերի իրականացմանը, ինչպես նաև «տարածաշրջանում կայունության խորացման և կապերի հաստատման հետագա քայլերին»: Նախքան Մոսկվայում Փաշինյանի հետ զրուցելը Պուտինը հավելեց. «Շուտով կլինի ԱՊՀ գագաթնաժողովը: Նաև կցանկանայի Ձեզ հետ պարզել դիրքորոշումներն այս ուղղությամբ: Եվ, իհարկե, մեր փոխգործակցության հիմնական հարցերի, այդ թվում ՝ տարածաշրջանում այսօր և երկարաժամկետ հեռանկարում կարգավորման շուրջ»:
Ինչպես տեսնում ենք, բաց երկխոսության այս հատվածում Ռուսաստանի նախագահը ձեռնպահ մնաց իրավիճակի քաղաքական գնահատականներից՝ դրանք թողնելով բանակցությունների փակ հատվածին: Փաշինյանն այլ մարտավարություն ընտրեց. «Շատ կարևոր է, որ դաշնակիցները հաճախ հանդիպեն և խոսեն: Ցավոք, դեռևս անհնար է խոսել մեր տարածաշրջանում իրավիճակի ամբողջական կայունացման մասին: Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը մնում է չլուծված: Եվ պարզ է, որ հակամարտության լուծման և ընդհանրապես մեր տարածաշրջանում անվտանգության ապահովման գործում առանցքային դեր է խաղում Ռուսաստանը, որը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահն է»:
Այսպիսով, մեր կարծիքով, հենց բանակցությունների բաց հատվածում էր, որ Փաշինյանը երկխոսության համատեքստ մտցրեց կոնկրետ թեմա՝ համապատասխան «ազդանշան» ուղարկելով Բաքվին և Հայաստանի քաղաքական լսարանին, որտեղ նրանք մեծ հետաքրքրությամբ են հետևում ամենաբարձր մակարդակով հայ-ռուսական երկխոսությանը:
Պուտինի հետ Փաշինյանի վերջին հանդիպումը տեղի է ունեցել այս տարվա հուլիսի 7-ին Մոսկվայում, քննարկվել էր նաև ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմի ավարտից հետո տարածաշրջանում տիրող իրավիճակը: Բայց հայ-ադրբեջանական հարաբերություններում բեկում տեղի չունեցավ, և որոշ ոլորտներում իրավիճակը ընդհանուր առմամբ սկսեց դեգրադացվել: Պատերազմից հետո Երևանի հետ հարաբերությունների կարգավորման մասին խոսելիս «փափուկ ուժ» կիրառելու փոխարեն Բաքուն որոշեց առավելագույնը քամել «հաղթանակի էֆեկտից» և սրեց երկու պետությունների միջև սահմանազատման խնդիրը: Բայց հայկական ուղղությամբ քաղաքական սպասումների փոխարեն նա խնդիրներ ունեցավ հարևան Իրանի հետ: Եվ ամեն ինչ գնում է նրան, որ 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի խաղաղ համաձայնագրում ամրագրված դիրքորոշումները տարածաշրջանային հաղորդակցության միջանցքների արգելափակման վերաբերյալ, ներառյալ Անդրկովկասում ենթակառուցվածքային այլ նախագծեր, պետք է այսպես թե այնպես լուծվեն՝ հաշվի առնելով Թեհրանի շահերը: Սա հենց այն գործոնն է, որն «աչքաթող» են արել Ադրբեջանը, Թուրքիան և Ռուսաստանը:
Այժմ Մոսկվան որոշել է պաշտպանել բանակցությունների նոր ձևաչափի՝ «3 + 3» (Ռուսաստան, Իրան, Թուրքիա, Հայաստան, Վրաստան, Ադրբեջան) ստեղծման գաղափարը: Թբիլիսին արդեն դեմ է արտահայտվել այս նախագծին իր մասնակցությանը: Երևանը մտորում է, ծանրութեթև է անում բոլոր դրական և բացասական կողմերը`գիտակցելով, որ նոր ձևաչափը, եթե այն ի հայտ գա, կարող է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբին դուրս մղել ղարաբաղյան կարգավորումից:
Այնպես որ, Փաշինյանի հիշեցումը, որ Ռուսաստանը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրներից է, պատահական չէ: Հայաստանն անհանգստացած է: ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանի Մոսկվա կատարած այցը նվիրված էր դեէսկալացիայի ուղիների որոնմանը, բացի այդ, հանդիպում է նախապատրաստվում Հայաստանի և Ադրբեջանի հոգևոր առաջնորդների՝ Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդի և Կովկասի մահմեդականների վարչության նախագահ շեյխ-ուլ-իսլամ Ալլահշուքյուր Փաշազադեի միջև՝ Մոսկվայի և Համայն Ռուսիո պատրիարք Կիրիլի միջնորդությամբ:
Նման պայմաններում Մոսկվայում երկխոսությունը Պուտինի և Փաշինյանի միջև պետք է որ հագեցած լիներ, քանի որ ապակայունացնող գործընթացների կենտրոնը Մերձավոր Արևելքից սկսում է շարժվել Անդրկովկաս, սակայն ղարաբաղյան կարգավորման խնդիրը տեղափոխվում է աշխարհաքաղաքական ծայրամաս: Սա, իհարկե, չի գոհացնում Հայաստանին, որը փորձում է տարածաշրջանում արագ զարգացող իրադարձությունները տեղափոխել այն ուղղությամբ, որն իրեն անհրաժեշտ է: Ռուսաստանը նույնպես ստիպված կլինի նոր որոշումներ կայացնել, և, թերևս, Փաշինյանի հետ հանդիպման ժամանակ Պուտինը ինչ-որ բան քննարկել է այս թեմայի շուրջ: Բայց, անկախ ամեն ինչից, մոսկովյան բանակցությունները թույլ կտան կողմերին ավելի հստակ ձևակերպել իրենց դիրքորոշումը և, գոնե այս փուլում, վերադառնալ տարածաշրջանում ճաք տված կոնսենսուսի վերստեղծմանը: Այստեղ գլխավորը կրկին բաց չթողնելն է այն պահը, երբ Անդրկովկասում շահերի բևեռացումը կաճի, և տարածաշրջանի պետությունները կսկսեն ընտրել նոր աշխարհաքաղաքական ուղենիշներ: Ի դեպ, Երևան է ժամանել Հնդկաստանի արտգործնախարար Սուբրամանյամ Ջեյշանկարը: Մինչ այդ, տասնամյակներ շարունակ, նման մասշտաբի գերտերությունների կտրուկ շարժումներ էին նկատվում միայն Մերձավոր Արևելքում: Հիմա, թերևս, Երևանը, և ոչ միայն նա, ստիպված կլինի լուծել աշխարհաքաղաքական ամենաբարդ հավասարումը՝ ահռելի թվով անհայտներով»,-գրել է Տարասովը:
