Սիրելի հայրենակիցներ,
30 տարի առաջ այս օրը Արցախի ժողովուրդը, իր իշխանության օրինական մարմինների կողմից ընդունված հռչակագրի միջոցով, հայտարարեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ստեղծման մասին։
Դրանով արցախահայությունը հաստատեց իր կյանքն ու ապագան տնօրինելու և ազատ ապրելու իրավունքը։ Այդ որոշումը ամրապնդվեց նույն տարվա դեկտեմբերի 10-ին կայացած համընդհանուր հանրաքվեի միջոցով։ Այդպիսով, ժողովրդի կամքի այս դրսևորումը, որը 1988-ին սկիզբ առած ղարաբաղյան շարժման արգասիքն էր և իր հիմքում ուներ ժողովրդավարացման ու ազատության հաստատման մեր ժողովրդի ձգտումը, դարձավ 20-րդ դարում ազգերի ինքնորոշման իրավունքի արտահայտման օրինակներից մեկը։
Այն կատարվել էր ԽՍՀՄ օրենսդրության և սահմանադրական իրավունքի տառին և ոգուն համապատասխան և անթերի էր ինչպես իր ձևով, այնպես էլ բովանդակությամբ։
Արցախի ժողովուրդն օգտվեց իր օրինադկան իրավունքից և դրա դեմ գործադրած ցանկացած բռնություն ուղղված է մարդկության, մարդկային քաղաքակրթության և մարդու բնական իրավունքի դեմ։
Այդպիսին էր Արցախի ժողովրդի դեմ անկախության հռչակումից անմիջապես հետո գործադրած բռնությունը՝ պատերազմը, որի հետևանքով «Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտություն» եզրույթը մտավ միջազգային հարաբերությունների օրակարգ։ Ստեղծվեց ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, որի երեք համանախագահ երկրներն օժտվեցին հակամարտության կարգավորմանն ուղղված միջնորդական առաքելությամբ։ Ցավոք, հակամարտությունը լուծում չգտավ, և բռնությունը շարունակվեց՝ իր ամենազազրելի դրսևորումը ստանալով 2020 թվականին Արցախի Հանրապետության դեմ սանձազերծված պատերազմով, որը հետապնդում էր բռնի ուժով հակամարտությունը լուծելու նպատակ։
Այդ պատերազմը, չնայած հակառակորդի գործադրած բոլոր ջանքերին, չհասավ իր նպատակին։ Արցախն այսօր թեկուզ վիրավոր, բայց կանգուն է և ունի Հայաստանի և համայն հայության ամբողջական աջակցությունն ու զորակցությունը։
Մենք հիշում ենք Արցախի ազատության համար մղված պայքարում ընկած մեր բոլոր նահատակներին և գլուխ ենք խոնարհում նրանց առջև։
Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը սրբազան է։ Այն չի կարող կասեցվել ուժի կիրառման միջոցով։ Այդ իսկ պատճառով միջազգային բոլոր հարթակներում մենք այսօր պնդում ենք, որ Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունը կարգավորված չէ։ Դա են փաստում նաև համանախագահ պետությունների հայտարարությունները։ Հակամարտությունն սպասում է իր համապարփակ կարգավորմանը՝ խաղաղ գործընթացի միջոցով, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության կողմից առաջարկված և պաշտպանվող հանրահայտ սկզբունքների հիման վրա։
Գործընթացի արդյունքում պետք է վերջնական հստակեցում ստանա Արցախի կարգավիճակը՝ ազգերի ինքնորոշման իրավունքի հիման վրա։ Մինսկի խմբի համանախագայության շրջանակում խաղաղ գործընթացի վերսկսումը նաև նշանակալից գործոն կդառնա տարածաշրջանում կայունության հաստատման և պահպանման համար։
Մենք քաջ գիտակցում ենք, որ 21-րդ դարում ազգերը չեն կարող գոյատևել, լինել մրցունակ և զարգանալ՝ առանց տնտեսական և գիտական առաջընթացի համար անհրաժեշտ բարենպաստ պայմանների։ Ուստի արտաքին միջավայրի կայունությունը, տևական խաղաղությունն իրապես դառնում են ժամանակի հրամայական տարածաշրջանի բոլոր ժողովուրդների համար։
Սիրելի հայրենակիցներ,
Բոլորիս շնորհավորում եմ Արցախի Հանրապետության օրվա կապակցությամբ։
Արցախցիներին մաղթում եմ քաջառողջություն և ոգու տոկունություն։ Հավատում եմ, որ Արցախը կարող է դառնալ մեր տարածաշրջանում երկարատև խաղաղության և կայունության խորհրդանիշ։
ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյան
